Là tỉnh miền núi nằm ở trung tâm nội địa vùng Đông Bắc Bắc Bộ, Bắc Kạn có nhiều nét sinh hoạt văn hóa độc đáo, trong đó có chợ phiên. Từ xa xưa chợ phiên Phủ Thông là chợ phiên lớn nhất của huyện, họp vào các ngày chẵn 5, 10, 15... âm lịch hằng tháng. Chợ Phủ Thông trước kia họp tại khu phố Chính - khu trung tâm của thị trấn, hiện nay do nhu cầu trao đổi hàng hóa tăng và để thuận tiện cho việc giao lưu buôn bán, chợ được di chuyển về phố Ngã Ba với quy mô lớn hơn khang trang và sạch sẽ.

Ảnh 1: Chợ Phủ Thông được xây dựng lại tại phố Ngã ba rộng rãi, khang trang và sạch sẽ

Như một thói quen cứ đến phiên chợ mọi người đều háo hức, muốn đến chợ để thỏa mãn nhu cầu mua sắm hàng hóa hay chỉ là giao lưu, gặp gỡ bạn bè, tìm niềm vui, vãn cảnh chợ. Chợ chỉ diễn ra trong buổi sáng, nhưng phải đến 8 giờ trở đi mới đông đúc, nhộn nhịp. Ngày nay dịch vụ, thương mại phát triển làm cho các mặt hàng ở chợ phiên ngày càng đa dạng, nhưng những nét đặc trưng vốn có của chợ phiên Phủ Thông vẫn không có nhiều thay đổi. Hàng hóa bà con mang đến chợ bán khá phong phú, từ các sản phẩm quen thuộc do bà con tự làm ra như lúa, ngô, khoai, sắn, phở khô, bún khô, chè búp; các mặt hàng tươi sống như gà, vịt, thịt lợn, cá, măng rừng, rau, củ quả đặc trưng của địa phương; đến các mặt hàng thời trang, đồ điện tử, nông cụ sản xuất… người dân đều có thể tìm mua khi đến chợ.

Đến với chợ phiên, người dân được khám phá cả một bảo tàng văn hoá ẩm thực đặc sắc, với các món ăn đã có từ rất lâu đời như bánh cao bông, bánh đúc đường, bánh khảo, khẩu sli, bánh cuốn, bánh áp chao, bánh rán lúc lắc, bánh dày, bánh ngải cứu… tuy mộc mạc nhưng là những thức quà mà bất cứ người con xa quê nào cũng mong ngóng ngày về, được đi chợ để thưởng thức. Hai món ăn phổ biến nhất được người dân lựa chọn khi đến chợ phiên Phủ Thông là phở và bánh cuốn. Phở chợ phiên có hương vị rất riêng, được ăn kèm với thịt gà luộc, vịt rán, ba chỉ rán… Bánh phở được tráng bằng tay từ gạo bao thai của địa phương, tráng trên bếp củi và có thể ăn trực tiếp (phở tươi) hoặc phơi qua một nắng cho sợi phở se lại để khi ăn thực khách sẽ cảm thấy dai ngon và hấp dẫn hơn (phở “ngốt”). Gần các hàng phở là các hàng bánh cuốn. Bánh cuốn có quy trình làm gần giống với quy trình tráng bánh phở, bột làm bánh cuốn cũng được làm bằng cách xay gạo bao thai của địa phương với những bí quyết riêng để bánh vừa giữ được độ mềm mại, nhưng vẫn có độ dẻo dai, khi ăn không có vị chua. Bánh cuốn ở đây có hai loại: bánh cuốn thường và bánh cuốn trứng. Khác với nhiều địa phương miền xuôi, bánh cuốn ở đây được ăn cùng với nước dùng ninh từ xương lợn, nhân được làm từ thịt lợn xay, hành khô chứ không dùng mộc nhĩ, được ăn kèm với măng ớt, mác mật, tạo nên hương vị hài hòa, độc đáo, thu hút người dân bởi mang đậm hương vị nguyên bản, tuy mộc mạc nhưng không thể bắt gặp ở nơi nào khác. Đến với khu ẩm thực của chợ phiên, người dân không chỉ đến để ăn sáng mà còn tranh thủ gặp gỡ, chào hỏi nhau trước khi đi chợ, vì vậy có thể nói các món ăn ở chợ phiên đều chứa đựng sự gắn kết cộng đồng và những nét văn hóa độc sắc trong đời sống tinh thần của người dân nơi đây.

Ảnh 2: Phở được tráng tay với bếp củi để giữ được hương vị thơm ngon

Dù cuộc sống đã có nhiều thay đổi, người dân đã quen với nhiều loại hình chợ hiện đại, nhưng chợ phiên Phủ Thông vẫn là một trong những nét đặc sắc mà đến nay người dân miền núi tỉnh Bắc Kạn nói chung, người dân Bạch Thông nói riêng vẫn còn lưu giữ được. Cùng với sự phát triển kinh tế - xã hội, cuộc sống của người dân ngày càng phát triển, chợ phiên cũng có nhiều đổi thay, nhưng những nét đẹp truyền thống, bản sắc văn hóa của các dân tộc vẫn là nét rất riêng của phiên chợ nơi đây, phản ánh đúng đời sống văn hóa, tinh thần và các sản phẩm truyền thống của các dân tộc trên địa bàn.

ThS Bùi Thị Phong Huyền

  Chuyên viên Phòng QLĐT&NCKH