Bắc Kạn là một tỉnh miền núi nằm ở phía Đông Bắc của đất nước có diện tích tự nhiên 4.859960 km²; dân số 324.353 người với 07 dân tộc sinh sống. Tỉnh Bắc Kạn có 08 huyện, thành phố và 108 xã, phường, thị trấn. Trong những năm qua, nhìn chung tình hình tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh của công dân trên địa bàn tỉnh không có những diễn biến phức tạp; không có vụ việc nổi cộm; không có đoàn khiếu nại, tố cáo đông người. Cuộc bầu cử đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2021 - 2026 đã bầu 50 đại biểu HĐND tỉnh; 242 đại biểu HĐND các huyện, thành phố; 1.952 đại biểu HĐND các xã, phường, thị trấn. Căn cứ số lượng đại biểu HĐND tại các đơn vị bầu cử, từ đầu nhiệm kỳ Thường trực HĐND tỉnh đã thành lập 08 Tổ đại biểu HĐND; Thường trực HĐND cấp huyện thành lập 46 Tổ đại biểu HĐND theo đơn vị bầu cử; một số Thường trực HĐND cấp xã thành lập Tổ đại biểu; Tổ đại biểu HĐND các cấp đều có Tổ trưởng, Tổ phó để điều hành hoạt động của Tổ.

Xác định tiếp công dân, xử lý đơn thư khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh của công dân là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của cơ quan dân cử. Thường trực HĐND và đại biểu HĐND các cấp luôn quan tâm, thực hiện tốt công tác này.

Lịch tiếp công dân được Thường trực HĐND các cấp xây dựng và ban hành từ đầu năm, công khai niêm yết tại trụ sở làm việc và nơi tiếp công dân[1] để công dân biết, chủ động liên hệ đăng ký; đồng thời tuyên truyền rộng rãi trên Trang thông tin điện tử đơn vị, địa phương; các phương tiện thông tin đại chúng, loa truyền thanh ở cơ sở và các cuộc tiếp xúc cử tri tại các đơn vị bầu cử. Địa điểm tiếp công dân được bố trí, sắp xếp tại vị trí trung tâm, thuận tiện cho công dân đến gặp gỡ. Công tác tiếp nhận, xử lý đơn thư khiếu nại, tố cáo, kiến nghị phản ánh của công dân được thực hiện theo quy định. Thường trực HĐND các cấp chỉ đạo, phân công nhiệm vụ cụ thể cho công chức tham mưu, giúp việc hoạt động tiếp công dân, xử lý đơn thư khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh (sau đây viết tắt là KNTCKN) được gửi đến.

Đối với hoạt động tiếp công dân

          Tại cấp tỉnh: Trong kỳ báo cáo đã tổ chức 218 lượt tiếp công dân; trong đó Thường trực HĐND tỉnh tiếp công dân định kỳ hằng tháng tại Trụ sở Tiếp công dân của tỉnh với 130 lượt; đại biểu HĐND tỉnh tiếp công dân tại địa phương nơi đại biểu ứng cử là 74 lượt; Văn phòng giúp việc tiếp 14 lượt với tổng số 214 vụ việc. Trong đó, khiếu nại là 13 vụ việc; tố cáo là 4 vụ việc, còn lại chủ yếu là kiến nghị, phản ánh với 197 vụ việc; không có đoàn đông người.

Tại cấp huyện: Tổ chức 935 cuộc tiếp công dân, trong đó tiếp định kỳ của Thường trực HĐND là 462 cuộc, tiếp công dân của Tổ đại biểu là 271 cuộc, tiếp đột xuất của đại biểu là 10 cuộc, tiếp thường xuyên của Văn phòng là 192 cuộc. Tổng số vụ việc tiếp nhận qua tiếp công dân là 598 đơn; trong đó có 50 đơn khiếu nại, 14 đơn tố cáo, 534 đơn kiến nghị, phản ánh (588 đơn thuộc lĩnh vực hành chính, 10 đơn thuộc lĩnh vực tư pháp).

Tại cấp xã: Tổ chức 760 cuộc tiếp công dân, trong đó tiếp định kỳ của Thường trực HĐND là 404 cuộc, tiếp công dân của Tổ đại biểu là 44 cuộc, tiếp đột xuất của đại biểu là 42 cuộc, tiếp thường xuyên của Văn phòng là 270 cuộc.

Đối với hoạt động tiếp nhận, xử lý đơn thư khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh của công dân

Tiến độ giải quyết và chất lượng tham mưu giải quyết một số đơn thư chưa đáp ứng yêu cầu. Vẫn còn có những vụ việc KNTCKN đã được chính quyền cơ sở giải quyết thỏa đáng song công dân vẫn không đồng tình và tiếp tục có đơn gửi các cơ quan cấp trên và các cơ quan có liên quan khác. Tại cấp xã, một số địa phương chưa bố trí được địa điểm tiếp công dân cụ thể (một số địa phương bố trí tiếp công dân tại Hội trường làm việc của UBND xã; một số địa phương bố trí tại phòng làm việc của Chủ tịch HĐND); việc bố trí địa điểm tiếp công dân của đại biểu HĐND cấp xã còn gặp khó khăn (một số địa phương bố trí tại Trụ sở làm việc xã, một số địa phương bố trí tại Nhà văn hóa thôn). Cơ sở vật chất, chế độ, chính sách cho bộ phận tham mưu, giúp việc công tác tiếp công dân, giải quyết đơn thư KNTCKN của công dân chưa đáp ứng được yêu cầu, nhất là cấp xã. Chế độ thông tin, báo cáo kết quả giải quyết vụ việc qua tiếp công dân và đơn thư của công dân có lúc, có nơi chưa kịp thời.

Nguyên nhân của những hạn chế nêu trên đó là do: Đại biểu HĐND các cấp phần lớn là kiêm nhiệm, công việc chuyên môn nhiều nên thời gian bố trí cho công tác tiếp công dân còn hạn chế. Còn có đại biểu HĐND cấp huyện, cấp xã chưa nhận thức đầy đủ vai trò, trách nhiệm của người đại biểu dân cử, ít đi cơ sở, ngại tiếp xúc với người dân. Kỹ năng hoạt động của đại biểu HĐND cấp xã còn nhiều hạn chế, chưa được thường xuyên tập huấn, bồi dưỡng kỹ năng, nghiệp vụ. Người dân chưa thực sự coi trọng hoạt động tiếp công dân của đại biểu HĐND các cấp; rất ít khi đăng ký gặp gỡ, tiếp xúc với đại biểu HĐND để đề đạt ý kiến kiến nghị. Việc giải quyết đơn, thư KNTCKN của công dân tuy đã được thủ trưởng các cơ quan, đơn vị quan tâm nhưng một số vụ việc chưa kịp thời, chưa đạt hiệu quả như mong muốn. Chưa có quy định hoặc chế tài cụ thể đối với những cơ quan, đơn vị, địa phương chậm giải quyết hoặc không xem xét, giải quyết các KNTCKN do Thường trực HĐND, các Ban HĐND, Tổ đại biểu HĐND và đại biểu HĐND chuyển đến. Bộ máy giúp việc của HĐND các cấp cơ bản còn thiếu và chưa đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ. Một số ít bộ phận, công chức tại cấp xã được giao tham mưu giải quyết đơn thư còn hạn chế về năng lực, nghiệp vụ. Do ý chí chủ quan của công dân cố tình kiến nghị nhiều lần đối với nội dung đã được cơ quan chức năng xem xét, giải quyết trước đó; hoặc chuyển sang khiếu nại, tố cáo đối với người trực tiếp xem xét, giải quyết vụ việc. Chưa có hệ thống thông tin liên thông, đồng bộ để theo dõi, giám sát việc giải quyết các ý kiến kiến nghị qua tiếp công dân và việc giải quyết đơn thư KNTCKN của công dân.

Trong thời gian tới, để khắc phục những hạn chế nêu trên cần thực hiện đồng bộ các giải pháp như sau:

Thứ nhất, tăngĐơn thư tiếp nhận chủ yếu qua bưu điện hoặc do người dân trực tiếp gửi tại trụ sở làm việc. Số đơn thư gửi đến HĐND cấp xã chiếm tỷ lệ rất ít. Số vụ việc giám sát chuyên đề về đơn thư không nhiều, chủ yếu tập trung tại cấp tỉnh và cấp huyện. Nội dung đơn thư phần lớn liên quan đến việc tranh chấp đất đai; khiếu nại về việc thu hồi, đền bù giải phóng mặt bằng để xây dựng các công trình; tố cáo cán bộ, công chức trong quá trình thi hành công vụ; kiến nghị về chế độ chính sách đối với người có công, lao động việc làm, sản xuất kinh doanh... Cụ thể:

Tại cấp tỉnh, Thường trực HĐND tỉnh tiếp nhận 750 đơn thư của công dân (trong đó có 96 đơn khiếu nại, 103 đơn tố cáo, 551 đơn kiến nghị, phản ánh và 61 vụ việc đông người). Qua nghiên cứu, xem xét, Thường trực HĐND tỉnh đã chuyển đến cơ quan có thẩm quyền xem xét, giải quyết 360 đơn; trả lời, hướng dẫn công dân 82 đơn; lưu theo dõi 308 đơn do không đủ điều kiện để xem xét xử lý hoặc đơn đã đồng thời gửi cơ quan có thẩm quyền giải quyết, đơn trùng, đơn đang trong quá trình giải quyết của các cơ quan chức năng...

Tại cấp huyện, Thường trực HĐND các huyện, thành phố tiếp nhận 296 đơn thư của công dân (trong đó có 26 đơn khiếu nại, 29 đơn tố cáo và 241 đơn kiến nghị, phản ánh). Theo đó, Thường trực HĐND các huyện, thành phố đã chuyển 251 đơn đến cơ quan có thẩm quyền xem xét, giải quyết.

Tại cấp xã, Thường trực HĐND các xã, phường, thị trấn tiếp nhận 483 đơn thư của công dân (trong đó có 02 đơn tố cáo, 48 đơn kiến nghị, phản ánh). Thường trực HĐND cấp xã đã chuyển đến cơ quan có thẩm quyền xem xét, giải quyết 417 đơn; trả lời, hướng dẫn công dân 63 đơn; tổ chức giám sát 119 vụ việc.

Có thể thấy, việc tổ chức tiếp công dân của HĐND, đại biểu HĐND các cấp trong tỉnh Bắc Kạn được thực hiện thường xuyên, theo lịch đã công khai niêm yết từ đầu năm; các cơ quan, đơn vị, phòng, ban và địa phương có liên quan phối hợp tương đối tốt trong hoạt động tiếp công dân, tiếp nhận và xem xét, giải quyết các KNTCKN của công dân. Công tác tiếp công dân ngày càng đi vào nền nếp, có chuyển biến tích cực, đem lại hiệu quả nhất định, góp phần đảm bảo an ninh trật tự trên địa bàn. Việc xử lý đơn thư khiếu nại, tố cáo, kiến nghị của công dân gửi đến HĐND, Thường trực HĐND các cấp cơ bản đảm bảo theo quy trình; các đơn thư đều được mở sổ theo dõi, phân loại, nghiên cứu, xếp lưu hoặc tham mưu chuyển đến cơ quan đơn vị, địa phương có thẩm quyền xem xét, giải quyết; không có đơn thư tồn đọng, chưa xử lý, góp phần thúc đẩy việc giải quyết được nhanh chóng, kịp thời.

Bên cạnh những kết quả đạt được như trên, hoạt động tiếp công dân của đại biểu HĐND các cấp tại địa phương nơi đại biểu ứng cử chưa đạt hiệu quả như mong muốn. Mặc dù HĐND cấp xã có tổ chức hoạt động tiếp công dân song phần lớn là không thực hiện được do không có công dân có nguyện vọng gặp đại biểu HĐND. Hoạt động giám sát của HĐND các cấp, nhất là HĐND cấp xã về công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo còn hạn chế, chưa thực sự hiệu quả; công tác theo dõi, đôn đốc việc giải quyết đơn thư đôi khi chưa kịp thời. Việc xem xét, giải quyết KNTCKN của công dân của một số cơ quan%22font-size: 14pt; line-height: 150%; letter-spacing: -0.1pt;"> cường sự lãnh đạo, chỉ đạo sát sao của cấp ủy Đảng, chính quyền các cấp; sự phối hợp của các tổ chức chính trị - xã hội trong công tác tuyên truyền, vận động, thuyết phục người dân.

Thứ hai, thủ trưởng các cơ quan, đơn vị, địa phương thực hiện đúng, đầy đủ trách nhiệm của người đứng đầu trong công tác tiếp công dân, giải quyết đơn thư của công dân; tăng cường đối thoại trực tiếp với người dân; nêu cao hơn nữa trách nhiệm nêu gương trong thực hiện nhiệm vụ công vụ.

Thứ ba, phát sinh đơn thư KNTCKN ở đâu, cần tập trung chỉ đạo giải quyết kịp thời, dứt điểm tại đó; tránh tình trạng đơn thư kéo dài, vượt cấp. Tăng cường hơn nữa công tác thăm nắm tâm tư nguyện vọng của người dân.

Thứ tư, xây dựng quy chế phối hợp công tác giữa các cơ quan, đơn vị, địa phương có liên quan trong công tác tiếp công dân, giải quyết đơn thư KNTCKN; trong đó, quy định cụ thể về cơ chế phối hợp, trách nhiệm, thời hạn giải quyết của mỗi bên; định kỳ sơ kết, tổng kết việc thực hiện để đưa ra giải pháp nhằm đảm bảo thực hiện hiệu quả công tác này.

Thứ năm, chú trọng công tác tuyên truyền pháp luật về tiếp công dân, khiếu nại, tố cáo; cũng như những quy định khác có liên quan (như đất đai, xây dựng...) đến người dân để hiểu, biết và áp dụng cho đúng. Đẩy mạnh công tác phối hợp với các tổ chức đoàn thể địa phương vận động, thuyết phục người dân chấp hành đối với những vụ việc đã được kết luận hoặc giải quyết thỏa đáng.

Thứ sáu, nâng cao vai trò trách nhiệm của cơ quan dân cử, đại biểu dân cử. Thường xuyên tiếp xúc, lắng nghe ý kiến kiến nghị của người dân; theo dõi, đeo bám đến cùng việc giải quyết. Đại biểu HĐND cần nắm chắc các văn bản pháp luật hiện hành, kịp thời cập nhật các văn bản mới làm cơ sở để giải đáp, trả lời, hướng dẫn công dân trong quá trình tiếp công dân. Tăng cường hơn nữa công tác giám sát của các cơ quan dân cử, đại biểu dân cử trong công tác tiếp công dân, giải quyết KNTCKN của công dân.

Thạc sĩ Nguyễn Hải Yến

 Giảng viên Khoa Nhà nước và pháp luật